Pierwszą rekordową odległość w skokach narciarskich uzyskał Norweg Sondre Nordheima, który w 1860 roku pofrunął 30,5 metra. Od tamtego czasu zaszły ogromne zmiany w tej dyscyplinie. Obecnym rekordzistą świata jest Norweg Bjorn Einar Romoren, który na skoczni mamuciej w Planicy uzyskał odległość 239 metrów. Przyjrzyjmy się bliżej jak ewoluował ten widowiskowy sport.
Kolebką skoków narciarskich jest Norwegia. Według jednej z legend pierwszy skok na śniegu wykonał narciarz Heming, ratując się przed śmiercią na stromym stoku wyspy Bremengen. Sytuacja ta wydarzyła się prawdopodobnie miedzy 1044 a 1066 rokiem. Kolejne wzmianki o skokach narciarskich pojawiają się dopiero w 1796 roku i opisują ćwiczenia norweskich żołnierzy, którzy skakali na nartach z dachu szałasu. Jednak oficjalną datę powstania prototypu skoczni narciarskiej datuje się na 1840 rok. Powstała ona w miejscowości Telemark. W tej samej okolicy, we wsi Morgedal, w 1825 roku urodził się Sondre Nordheim, dla Norwegów ojciec narciarstwa klasycznego, dla innych skoczek, od którego wyczynów zaczęto notować rekordy długości lotu narciarskiego. Ustanowiony przez Norwega rekord lotu z 1860 roku był przez 33 lata nie do pokonania przez innych skoczków.
Na początku skoczków obowiązywał styl kuczny. Po odbiciu narciarz podkurczał nogi ze dwa, trzy razy i wymachiwał rękoma. Wyglądało to mało efektownie, wręcz rozpaczliwie. Nordheim jako pierwszy zaczął po odbiciu prostować kolana, a w końcu całe ciało. Ten styl już wtedy nazwano telemarkowym i choć narciarz wciąż machał ramionami, to leciał wyprostowany, a to uspokojenie lotu sprzyjało zarówno odległości, jak i wysokości skoku. Dziś wspomnieniem po stylu telemarkowym jest klasyczne lądowanie telemarkiem.W 1916 roku inny Norweg, Anders Haugen, na skoczni w Steamboat Springs (USA) zadziwił świat inną techniką skoku. Skoczył silnie pochylając się do przodu, narty trzymając równolegle i ustanowił nowy rekord świata - 65 metrów. Styl Haugena tzw. klasyczny przyjął się nadspodziewanie szybko. Już w 1923 roku w Europie stosowało go większość skoczków.
W lutym 1924 roku została założona Międzynarodowa Federacja Narciarska (FIS).
W tym samym roku zorganizowano w Chamonix Tydzień Sportów Zimowych, który dostał później miano I Zimowych Igrzysk Olimpijskich. W konkursie skoków narciarskich wygrał wtedy Jacob Tullin-Thams, który skoczył dwa razy 49 metrów. Kolejne Igrzyska Olimpijskie odbyły się w 1928 roku w St. Moritz i brało w nich udział 27 Polaków, w skokach jednak nie mieliśmy sukcesów.
Polscy skoczkowie pokazali się dopiero z dobrej strony w 1936 roku na Igrzyskach w Garmisch-Partenkirchen. Stanisław Marusarz skoczył wtedy 73 i 75,5 metra i zajął 5 miejsce. Na podium stanął jako pierwszy Wojciech Fortuna, który zdobył złoty medal podczas XI Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Sapporo (Japonia) 11 lutego 1972 roku. Skokiem na odległość 111 metrów pobił rekord skoczni. Kontynuatorem polskich sukcesów w skokach narciarskich jest Adam Małysz, który należy do jednych z najlepszych zawodników w historii tego sportu. Trzykrotnie zdobywał Mistrzostwo Świata, trzykrotnie Puchar Świata. Na Olimpiadzie w Salt Lake City (2002r) nie zdobył złota, musiał się zadowolić srebrnym (K120) i brązowym medalem (K90), ale wszyscy wierzymy, że Adam nie powiedział w tej kwestii ostatniego słowa.
Ostatnią wielką rewolucją w skokach narciarskich była zmiana ustawienia nart. Zapoczątkował ją pod koniec lat osiemdziesiątych Szwed Jan Boklöv. Jan jako pierwszy odnosił sukcesy międzynarodowe skacząc stylem "V" (narty podczas lotu nie są ustawione równolegle do siebie, tylko tworzą kształt litery V). Zmiana ta uczyniła skoki bezpieczniejszymi dla samych zawodników (zmniejszona prędkość przy lądowaniu), a przy tym dłuższymi. Stylem "V " posługiwał się już wcześniej Polak ze Szklarskiej Poręby Mirosław Graf, jednak bez większych sukcesów. Do dzisiaj odczuwa niedosyt, że to Boklöv a nie on jest uznawany za prekursora nowej techniki. Na początku sędziowie podchodzili bardzo sceptycznie do tego stylu i oceniali go dużo niżej od klasycznego. Dlatego skoczkowie skaczący stylem "V" osiągali mniejsze noty za styl. Dopiero po wielu burzliwych dyskusjach w FIS zdecydowano, że styl "V" będzie stylem traktowanym na takich samych warunkach co klasyczny. To doprowadziło do tego, że dziś zapomniano już o tym drugim i wszyscy skoczkowie używają stylu "V" . Jedynym skoczkiem w historii, który wygrywał zawody zarówno stylem klasycznym jak i stylem "V" był Jens Weissflog (Niemcy). Inni skoczkowie mieli duże problemy z przestawieniem się, wielu z nich skakało do końca kariery stylem klasycznym.
Za każdy skok zawodnik otrzymuje punkty za odległość oraz noty za styl. Kolejno za osiągnięcie punktu konstrukcyjnego (kalkulacyjnego, poprzeczna gruba czerwona linia na skoczni ) zawodnik otrzymuje 60 pkt (120 pkt na skoczniach mamucich), za każdy metr więcej dodaje się, a za każdy metr mniej odejmuje punkty, zależnie od rozmiaru skoczni. Długość skoku mierzona jest z dokładnością do 0,5 metra. Noty za styl przyznawane są przez pięciu sędziów, przy czym najwyższej i najniższej z pięciu not nie bierze się pod uwagę, pozostałe są sumowane. Nota od jednego sędziego wynosi od 0 do 20 punktów. Suma tych dwóch liczb stanowi ocenę skoku. Ocena nie może być ujemna – jeśli ocena po zsumowaniu obu not jest niższa od zera, zawodnik otrzymuje za skok 0 punktów.
Skocznia mała:
Odległość sędziowska : 20 – 49m
Punkt konstrukcyjny:
20 - 25m ;
26 - 30m ;
30 – 34m ;
35 – 39m;
40 – 44m;
Punkty za jeden metr odległości:
4,8 ;
4.4 ;
4.0 ;
3.6 ;
3.2 ;
Skocznia średnia:
Odległość sędziowska: 50 - 84m
Punkt konstrukcyjny:
45 – 49m;
50 – 59m;
60 – 69m;
70 – 74m;
Punkty za jeden metr odległości:
3.2;
2.8;
2.4;
2.2;
Skocznia normalna:
Odległość sędziowska: 85 - 109m
Punkt konstrukcyjny:
75 – 79m;
80 – 99m;
Punkty za jeden metr odległości:
2.2;
2.0;
Skocznia duża:
Odległość sędziowska: 110- 184m
Punkt konstrukcyjny: 110 – 169m
Punkty za jeden metr odległości: 1.8
Skocznia mamucia:
Odległość sędziowska: powyżej 185m
Punkt konstrukcyjny: powyżej 170m
Punkty za jeden metr odległości: 1.2
Skocznie narciarskie w Polsce :
Zakopane
-Wielka Krokiew (punkt konstrukcyjny K120)
- Kompleks skoczni narciarskich Średnich Krokwi (K85. K65, K35)
- Adaś (K15)
Wisła
- Malinka (K105)
- Łabajów (K65, K35)
- Centrum (K40, K23, K17)
Szczyrk
- Skalite (K85)
- Biła (K50, K33)
- Antoś (K17)
Mistrzostwa Olimpijskie
Rozgrywane co 4 lata. Obejmują zawody indywidualne na dużej i normalnej skoczni oraz konkurs drużynowy na skoczni normalnej.
Mistrzostwa Świata
Rozgrywane co 2 lata, w lata nieparzyste, w ramach Mistrzostw Świata w narciarstwie klasycznym. Obejmują zawody indywidualne na skoczniach dużej i normalnej oraz zawody drużynowe na skoczni dużej. Okazjonalnie rozgrywany jest także dodatkowy konkurs drużynowy na skoczni normalnej.
Mistrzostwa Świata w lotach
Rozgrywane co 2 lata, w lata parzyste. Obejmują zawody indywidualne i drużynowe na skoczni mamuciej.
Puchar Świata
Rozgrywany corocznie w okresie od listopada do marca (ok. 30 konkursów, w tym z reguły dwa w Polsce na zakopiańskiej skoczni Wielka Krokiew).
W ramach pucharu świata organizowane są następujące imprezy:
-Turniej Czterech Skoczni– rozgrywany na przełomie grudnia i stycznia. Obejmuje cztery konkursy skoków (na skoczniach w Oberstdorfie, Garmisch-Partenkirchen, Innsbrucku i Bischofshofen).
-Turniej Nordycki - rozgrywany na początku marca w krajach Skandynawskich(Lahti, Kuopio, Lillehammer, Oslo).
Letnia Grand Prix
Rozgrywana corocznie w okresie od lipca do września. Zawody odbywają się na skoczniach pokrytych sztuczną nawierzchnią (tradycyjnie nazywaną igelitem). Od sezonu 2007 zawody LGP rozgrywane będą w piątki i soboty.
Puchar Kontynentalny
"Zaplecze" Pucharu Świata i Letniej Grand Prix, rozgrywane w tym samym czasie i na takich samych zasadach. Żeby uzyskać możliwość startu w Pucharze Świata, skoczek musi najpierw zdobyć punkty w Pucharze Kontynentalnym.
Puchar kontynentalny to również nazwa najważniejszego cyklu kobiecego w skokach.
Puchar FIS
"Trzecia liga" skoków narciarskich. Stworzony głównie dla młodych zawodników. Jest swoistą przepustką do Pucharu kontynentalnego i Pucharu Świata.
Źródła:
www.wikipedia.pl
www.fis-ski.com
www.pzn.pl
Foto: wikipedia.pl
Krzysztof Turek
krzysztof.turek@dlastudenta.pl
